Anasayfa
Latest images
Anlam ve görevleri daha çok, tümce içinde, birlikte bulunduğu sözcüklerle beliren, sözcükler arasında ilgi kurmaya yarayan öğelere ilgeç denir. Gibi, kadar, dolayı, göre, için, ile gibi.
İlgeçler başlığı altında bağlaçların ve ünlemlerin de işlendiği görülmektedir. Oysa ki böyle bir sınıflandırmanın yapılması sözcük türlerinin görevleri bakımından bir belirsizliğe yol açmaktadır. Bu nedenle sözcük türlerinin tanımlarını ve sınırlarını yerinde belirlemek en doğru yaklaşım olacaktır. Bu nedenle biz ilk önce sözcüklerin tanımlarını ve görevlerini belirliyoruz. Hemen şunu da belirtelim ki, ilgeç konusundaki bu karmaşıklığın sebebi ise dilimizde ilgeç görevli sözcüklerin az olması ve mevcut ilgeçlerin çoğunun da yabancı dillerden dilimize geçmiş olmasıdır. Her şeyden önce ilgeç sözcüğünü anlamsız olarak yorumlamak yanlış olacaktır. Çünkü hiçbir dilde anlamsız dil birliği yoktur. Olması da olası değildir. İlgeç olan bazı sözcüklerin görev ve anlam olarak farklı bir yerde farklı bir sözcük türünde bulunması doğaldır. Bunları anlam incelikleriyle ortaya çıkarmak olasıdır. Bu nedenle şu sözcükler ilgeçtir deyip bir sözcük sayımı yapmak doğru olmayacaktır. Ancak bir tümce içinde sözcük türlerinin değerlendirmesini yapmak yerindedir. Bu nedenle ilgeçler konusunda tümcelerden hareketle örnek vermek doğru bir saptama olacaktır. Bu arara ilgeçlerin yapı bakımından incelenmesine ise gidilmemiştir. Çünkü bu sözcük türlerinin dilimizde az olması veya olmaması bu durumu ortaya çıkarmıştır. Ancak görev ve anlam açısından ilgeçlerin incelenmesi olasıdır.
GÖREV VE ANLAM AÇISINDAN İLGEÇLER
İle: Çok kullanılan ilgeçlerden biridir. Genellikle kendisinden önceki sözcükle birleşir ve sesli uyumuna uyar. Annesi ile< annesiyle gibi.
Örnek;
Acısı, tatlısıyla otuz yıl geride kalmıştı.
Yalnız güler yüz ile bunlar olmaz.
İçin: Bu ilgeç sözcükler arasında ilgi kurarken çoğunlukla amaç gösterir. Genellikle tamlama biçimlerinde karşımıza çıkmaktadır.
Örnek;
Senin gül hatırın için bunu yaptım.
Bütün bunları bazı insanların mutluluğu için yapıyorlar.
Koşmak için iyi bir gün.
Gibi: Birlikte kullanıldığı sözcüğe benzetme, karşılaştırma anlamları katan ilgeçtir. Bu ilgeç de tamlama kurarak bir birlik oluşturur.
Örnek;
Gerçeği olduğu gibi söylemeyi düşündü.
Tilki gibi kurnaz olması doğaldı.
Göre: Yönelme durumu ekini almış sözcüklerle kullanılır ve karşılaştırma, görelik, görecelik anlamları katar.
Örnek;
Öteden beri kulağıma geldiğine göre pek iyi şeyler olmuyor.
Tenine göre daha koyu giysiler giymeliydi.
Geldiğine göre artık gidebiliriz.
Kadar: Bu ilgeç anlatıma karşılaştırma, ölçü, nitelikte benzerlik, aşağı yukarı, şöyle böyle anlamları katar.
Örnek;
Bu kadar uzun yol nasıl yürünecek?
Avuç içi kadar küçük bir yerde yaşamak kolay mı?
Gördüğüm kadarıyla bu işler bozulacak.
Üzere: Bu sözcük ilgeç olarak kullanıldığında sonuç gösterir ve çoğu kez için anlamı taşır. Daha çok eylemliklerde kullanılır.
Örnek;
Mektubu göndermek üzere buralara geldim.
İşe gitmek üzere evden çıktım.
Yukarıda örnekleriyle verdiğimiz ilgeçlerden başka dilimizde kullanılan; doğru, karşı, dek, değin, dolayı, ötürü, yana, bile, beri gibi sözcükler ad durumu eki almış sözcüklerle kimi zaman ilgeç gibi kullanılır
